Zdarza się, że spadkodawca w testamencie powoła w całości do spadku syna (analogicznie będzie w przypadku córki) pomijając innych członków najbliższej rodziny. Czy pominiętym przysługują jakieś roszczenia? Czy można stwierdzić sądownie lub u notariusza prawa do spadku bez udziału innych osób bliskich? Nabycie spadku a zachowek. Aby odpowiedzieć na powyższe pytanie należy wspomnieć, że prawo polskie przewiduje generalnie dwa rodzaje dziedziczenia: dziedziczenie ustawowe tj. ustalone zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, które ma miejsce gdy zmarły nie zostawi testamentu oraz drugi rodzaj na podstawie testamentu – dziedziczenie testamentowe. W przypadku stwierdzenia, że testament jest ważny dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przez dziedziczeniem ustawowym. Przy dziedziczeniu testamentowym, podobnie przy dziedziczeniu ustawowym, jedyny spadkobierca ma dwie możliwości potwierdzenia swoich praw do spadku. Na drodze sądowej po przeprowadzeniu rozprawy sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 669 KC) albo u notariusza, który może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia (z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych tj. innych niż testament pisemny lub notarialny) (art. 79 pkt 1 a oraz art. 95a Prawo o notariacie). Czy można stwierdzić sądownie lub u notariusza prawa do spadku bez udziału innych osób bliskich? Jedyny spadkodawca aby uniknąć ewentualnych sporów rodzinnych niekiedy chciałby taką sprawę załatwić samodzielnie bez zawiadamiania innych bliskich. Czy taka możliwość istnieje? Jak wcześniej wskazałem w celu potwierdzenia prawa do spadku spadkobierca winien udać się do sądu albo notariusza. W przypadku gdy sprawa zawisłaby przed sądem zgodnie z art. 669 sąd wzywa na rozprawę osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Oznacza to, że sąd, nawet gdyby dziedziczenie miało nastąpić na podstawie testamentu wzywa również osoby, które mogłyby dziedziczyć w drodze ustawy. Dzieje się tak dlatego, że osoby te mogą mieć interes w podważeniu ważności testamentu lub przykładowo wskazać inne testamenty oprócz załączonego przez syna ( córkę ) jako jedynego spadkobiercę do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Podobnie w przypadku sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza na podstawie art. 79 pkt 1a oraz art. 95a Prawa o notariacie. Przed sporządzeniem tego aktu notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi (art. 95b prawa o notariacie), jednak odmawia sporządzenia aktu, jeżeli w toku sporządzania protokołu ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie te osoby albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte i ogłoszone (art. 95e § 2 pkt 2). Gdy nie znamy adresu spadkobiercy ustawowego lub testamentowego sąd winien wezwać tych spadkobierców za pomocą ogłoszenia w piśmie poczytnym na obszarze całego kraju (art. 672-674 np. w Rzeczpospolitej, Gazecie Wyborczej. Na zgłoszenie się potencjalnych spadkobierców sąd czeka 6 miesięcy od daty ogłoszenia ( art. 675 Nabycie spadku a zachowek Często w skład spadku wchodzi nieruchomość oraz środki na rachunku bankowym. Jeżeli do dziedziczenia powołany jest tylko jeden spadkobierca powstaje pytanie co mogą zrobić pominięci w testamencie pozostali członkowie rodziny. Otóż prawo polskie stoi na gruncie ochrony praw spadkowych rodziny. Wobec powyższego niektórym osobom przysługuje prawo do zachowku. Prawo takie przysługuje dzieciom ( lub ewentualnie ich potomkom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy w wysokości połowy wartości tego co by dziedziczyli gdyby zostali powołani do spadku. Wyjątkowo gdy uprawnionym do zachowku jest osoba trwale niezdolna do pracy lub małoletni może on dochodzić 2/3 ich wartości udziału spadkowego (art. 991 Oczywistym jest, że dzieci pozamałżeńskie oraz adoptowane tzw. przysposobienie pełne (art. 121 oraz przysposobienie pełne nierozwiązywalne (art. 1241 traktowane są tak samo jak dzieci małżeńskie. Żądanie zapłaty z tytułu zachowku jest uprawnieniem a nie obowiązkiem. Zatem uprawniony może zrezygnować z dochodzenia zachowku. Roszczenia o zachowek przedawniają się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu w przypadku testamentów ogłoszonych od dnia 23 października 2008 ( 1007 § 1 w brzmieniu obowiązującym od dnia 23-10-2011 w zw. z art. 8 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw) w przypadku testamentów otworzonych wcześniej termin przedawnienie wynosi 3 lata. Najczęściej ogłoszenie testamentu będzie miało miejsce u notariusza przy spisaniu aktu poświadczenia dziedziczenia lub w sądzie w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Roszczenie o zachowek jest roszczeniem o zapłatę. W przypadku gdy prawo do zachowku przysługuje innym członkom rodziny wobec spadkobiercy, który odziedziczył 2 nieruchomości oraz oszczędności na rachunkach bankowych sumuje się wartość majątku wg stanu na dzień śmierci spadkodawcy oraz wg ceny na dzień wydania przez sąd orzeczenia (uchwała SN z dnia 17 maja 1985 r., III CZP 69/84; uchwała SN z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, wyrok SN z dnia 25 maja 2005 r., I CK 765/04). Przykład: Joanna Moskała została powołana do spadku w całości na podstawie testamentu sporządzonego przez jej ojca Grzegorza Borowicza. Grzegorz Borowicz w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z matką Joanny a ponadto miał dwóch pełnoletnich synów z innego związku. Wszyscy byli zdolni do pracy. W skład masy spadkowej wchodzą 2 nieruchomości ( działka budowlana oraz 3 pokojowe mieszkanie we Wrocławiu), a także środki na rachunku bankowym w kwocie 100 000 PLN wszystko stanowiące odrębny majątek zmarłego. Łączna wartość masy spadkowej wynosi 600 000 PLN. Zgodnie z zasadami właściwymi dla zachowku zarówno matka Joanny oraz każdy z synów spadkodawcy z innego związku może żądać połowy tego co by im przypadało gdyby dziedziczyli z ustawy. Przy obliczeniu udziału z ustawy Joannie, jej matce jak i każdemu z synów z innego związku przypadałaby ¼ udziału, a zatem równowartość 150 000 PLN. Połowa z tej kwoty to 75 000 PLN, zatem matka Joanny oraz każdy z synów spadkodawcy mogliby dochodzić od Joanny Moskały kwoty 75 000 PLN tytułem zachowku. Gdyby każdy z uprawnionych do zachowku zażądał zapłaty, Joanna będzie zobowiązana zapłacić łącznie 225 000 PLN ( 3 x 75 000 PLN.) Jeżeli majątek pozostały po spadkodawcy tj. 2 nieruchomości ( działka budowlana oraz 3 pokojowe mieszkanie we Wrocławiu), a także środki na rachunku bankowym w kwocie 100 000 PLN stanowił wspólność ustawową małżeńską to z chwilą śmierci przestaje istnieć pomiędzy małżonkami wspólność a ich majątek dzieli się na udziały, które co do zasady są równe. Jedna część majątku ( połowa) przypada małżonkowi pozostałemu przy życiu, a część druga (połowa) stanowi masę spadkową. W omawianym powyżej wypadku byłoby to 300 000 PLN (połowa wartości majątku objętego wspólnością ustawową) natomiast pozostała część majątku przysługiwałaby żyjącej małżonce. W takim razie Joanna, jej matka (żona Grzegorza Borowicza) oraz każdy z synów zmarłego mogliby otrzymać z ustawy udział spadkowy o wartości 75 000 PLN. Ponieważ do spadku została powołana tylko Joanna pozostałym przysługuje połowa kwoty jaką mogliby dziedziczyć gdyby nie było testamentu. Zatem żona spadkodawcy oraz każdy z synów mogą dochodzić od Joanny zapłaty kwoty 37 500 PLN na ich rzecz tytułem zachowku. W przypadku gdyby każdy z uprawnionych do zachowku żądał zapłaty Joanna powinna zapłacić im 112 500 PLN łącznie ( 3 x 37 500 PLN) W przypadku gdyby jeden z synów nie przeżył spadkodawcy tzn. umarł wcześniej niż spadkodawca, wtedy w jego miejsce wchodzą jego spadkobiercy ( art. 1002 Środki Spadkodawcy na koncie czy ożna wypłacić po śmierci? Radca prawny Rafał Ptak
zgodnie z art. 999 k.c. spadkobierca, który sam jest uprawniony do zachowku, odpowiada tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Oznacza to, że otrzymanie zachowku od takiego spadkobiercy nie będzie możliwe, gdy uzyskał on ze spadku korzyść równą jego zachowkowi lub też nadwyżka nie wystarcza na zaspokojenie Zmarła siostra mojego dziadka, która nie miała dzieci ani męża. Jej rodzeństwo i rodzice nie żyją. Zmarła uczyniła mnie spadkobiercą testamentowym. Czy we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku muszę wymienić wszystkich potencjalnych spadkobierców ustawowych (dzieci zmarłego rodzeństwa)? Jak mam zdobyć ich akty urodzenia lub małżeństwa, skoro są rozrzuceni po całej Polsce, a niektórych nawet nie znam? Czy mogą się oni domagać ode mnie zachowku? Dziedziczenie testamentowe Zgodnie z art. 926 Kodeksu cywilnego ( powołanie do spadku wynika z ustawy (dziedziczenie ustawowe) albo z testamentu (dziedziczenie testamentowe). Najpierw należy ustalić, czy zmarła rozrządziła całym swoim majątkiem. Jeśli tak, wówczas dziedziczenie ustawowe w ogóle nie wchodzi w grę. Jeżeli zaś rozrządziła tylko jego częścią, pozostała część podlegała będzie regułom dziedziczenia ustawowego. Nie znam dokładnej treści testamentu, więc na podstawie przesłanych przez Pana informacji zakładam, że został Pan jedynym spadkobiercą testamentową po śmierci siostry Pana dziadka. W celu przyznania spadkobiercy prawa do spadku po spadkodawcy konieczne jest na wstępie przeprowadzenie postępowania spadkowego ustalającego prawa do spadku. Postępowanie przed sądem mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku w sądzie wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (czyli zmarłej) wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może wnieść nie tylko spadkobierca, lecz także każda osoba, która ma w tym interes prawny. We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy podać: oznaczenie właściwego wydziału cywilnego sądu rejonowego, do którego wniosek jest kierowany; imię i nazwisko oraz dokładny adres wnioskodawcy; wykaz uczestników postępowania, przez których rozumiemy wszystkie osoby powołane do dziedziczenia na mocy testamentu i ustawy, wraz z ich dokładnymi adresami zamieszkania; tytuł: „Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po [imię i nazwisko zmarłej]”; w głównej części wniosku – dane spadkodawcy (imię i nazwisko, data śmierci, ostatnie miejsce zamieszkania, stan cywilny) oraz informację o tym, czy istnieje testament, wymienić spadkobierców. Do wniosku należy dołączyć: odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania; odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych; odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych; odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy; oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane); testament. Odpisy aktów stanu cywilnego muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy. We wniosku musi Pan wskazać wszystkich potencjalnych spadkobierców (osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi). Wskazanie potencjalnych spadkobierców ustawowych Jeśli chodzi o wskazanie potencjalnych spadkobierców ustawowych, powinni to być: małżonek spadkodawcy, dzieci spadkodawcy; w razie gdy nie ma dzieci – wnukowie; w razie gdy nie ma dzieci ani wnuków – rodzice i rodzeństwo spadkodawcy (ich zstępni), dziadkowie (ich zstępni). Jeśli nie zna Pan wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi, nie należy się tym martwić. Sąd odbierze bowiem od każdego z tych, których Pan wskaże, tzw. zapewnienie spadkowe. Powinni oni wymienić w nim wszystkie inne osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy. Wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku powinny być przedłożone akty bądź odpisy aktów urodzenia wszystkich osób wchodzących w rachubę jako spadkobiercy ustawowi, ewentualnie akty małżeństwa. Jeżeli urząd stanu cywilnego nie będzie chciał wydać aktów, to wówczas wniosek należy złożyć bez nich. Sąd wezwie Pana do uzupełnienia braków formalnych pozwu poprzez dołączenie aktu urodzenia (małżeństwa) spadkobierców. Jeżeli przedłoży Pan w urzędzie stanu cywilnego takie wezwanie z sądu, wówczas wyda on Pan żądany przez sąd akt. W czasie postępowania sądowego sąd również ma uprawnienie, by zwrócić się do odpowiedniego urzędu stanu cywilnego o taki akt urodzenia czy małżeństwa. Jeżeli któraś z osób nie chce udostępnić adresu zamieszkania, sąd być może uzyska dane o adresie tej osoby od pozostałych uczestników, których przesłucha na rozprawie. Następnie może rozprawę odroczyć, by wezwać tego uczestnika, którego adres został podany sądowi. Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł. Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostaje ustalone, kto dziedziczy spadek i na jakiej podstawie. Nie musi Pan obawiać się żadnych roszczeń majątkowych (tzw. zachowku) ze strony spadkobierców ustawowych zmarłej. O zachowek mogą wystąpić jedynie zstępni, małżonek i rodzice spadkodawcy. Ponieważ – jak wynika z opisu sprawy – osoby uprawnione do zachowku nie żyją, to dalsza rodzina (w tym również zstępni rodzeństwa) nie jest uprawiona do takiego żądania. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼ Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn do grona najbliższych członków rodziny zwolnionych z zapłaty podatku należą: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki itd.), wstępni (rodzice Jak już wiesz, zawsze możesz napisać testament (a także w razie potrzeby możesz go zmienić) Nie masz obowiązku ustalania z potencjalnym spadkobiercą (potencjalnymi spadkobiercami) treści testamentu. Nie masz też wpływu na to, co zrobi osoba, którą wskazałeś jako spadkobiercę w testamencie. A przecież może tak być, iż spadkobierca testamentowy odrzuci spadek. Ty nie będziesz mieć już na to wpływu. A przecież testament pisałeś po to, aby nie doszło do skutku dziedziczenie ustawowe, prawda? Naprawdę miałeś ważny powód, aby ustanowić spadkobiercę testamentowego i tym samym do tego dziedziczenia ustawowego nie doszło – i jak najbardziej to rozumiem. Przecież taki jest sens pisania testamentów. A może.. może też być inaczej Może ten spadkobierca testamentowy i chciałby dziedziczyć, ale tak się zdarzy iż to on umrze wcześniej? Zastanawiałeś się w ogóle nad taką ewentualnością? (domyślam się, że nie; mało kto bierze pod uwagę taką możliwość) Tak, oczywiście, że w takiej sytuacji możesz (powinieneś) zmienić testament. No ale co jeśli z jakiegoś powodu nie będziesz mógł tego zrobić? Tymczasem zgodnie z treścią przepisu… dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy ALBO gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Właśnie zdałam sobie sprawę, iż są jeszcze takie tematy, których nie omawiałam na blogu. I jedną z takich kwestii jest instytucja podstawienia testamentowego. Jeśli masz bardziej złożoną sytuację i chcesz napisać testament przewidujący różne sytuacje: warto wiedzieć, że coś takiego istnieje. Dlatego też zaglądaj regularnie na blog, bo wkrótce wrócę do tematu. I tak. W tym wpisie przyjęłam, że powołana do dziedziczenia w testamencie została jedna osoba. Bo może zastanawiasz się teraz co w sytuacji, gdy w testamencie powołałeś do dziedziczenia np. 3 czy 4 osoby, a tylko jedna z nich nie chce lub nie może dziedziczyć? Zastanawiałeś się nad tym? Czyżby był jeszcze jeden temat, o którym dotychczas nie pisałam? W czym mogę Ci pomóc? . 239 8 248 470 283 436 495 218